Bijen- en vlindertuin: tips om meer bijen en vlinders naar je tuin te lokken

Een bijen- en vlindertuin aanleggen trekt veel leven aan en je helpt deze nuttige bezoekers ook nog eens. Daarbij hebben de bijen het zwaar en sterven in veel grotere getalen dan vroeger. Onder andere door het gebruik van pesticiden en verschillende bijenziektes. Sinds het begin van de vorige eeuw zijn er al 17 vlindersoorten uitgestorven in Nederland. Van de vlinders die nog voorkomen in ons land, staat de helft op de rode lijst. Dit betekent dat ze serieus bedreigt worden door verlies aan waardplanten waar ze hun eitjes op kunnen leggen, versnippering van hun leefgebied en gebrek aan voedselbronnen. Omdat een groot deel van Nederland uit tuinen bestaat, kunnen we de bijen, vlinders en andere insecten allemaal een handje helpen door een aantal dingen in de tuin wel of juist niet te doen.

Inhoudsopgave

Een groene bijen- en vlindertuin

Wil je meer bijen en vlinders in je tuin, zorg dan voor een groene tuin. Op een kale betonvlakte is de biodiversiteit ver te zoeken en hebben bijen en vlinders geen schuilplaats, voedsel en plek om zich voort te planten. Ook één kleine bloempot met wat bloemen is vaak wat aan de kleine kant om echt veel bijen aan te trekken. Het moet immers de moeite zijn om helemaal naar jouw tuin te vliegen! Dat betekent niet dat je op een balkon niks voor de bijen en vlinders kunt betekenen. Stel zoveel ruimte voor je bijen- en vlindertuin beschikbaar als je kunt missen en plant geschikte soorten planten en misschien zelfs struiken en bomen als je plek hebt. Welke planten voor een bijen- en vlindertuin geschikt zijn vertel ik hieronder.

Aandachtspunten bijen- en vlindertuin

Het is voor de bijen en vlinders erg belangrijk dat je planten voor de bijen- en vlindertuin niet bespoten zijn! Veel (sier)planten uit het tuincentrum zijn dat helaas wel. Helaas vergiftig je met bespoten (sier)planten de bijen en vlinders dan juist, ondanks al je goede bedoelingen. Kies daarom voor biologisch opgekweekte planten of zaai de planten en bloemen zelf uit biologisch zaad. Ook via zaden en bloembollen kunnen schadelijke pesticiden alsnog bij de bijen en vlinders terecht komen.

Vermijd ook speciaal geselecteerde planten met gevulde, dubbele bloemen. Hiermee worden de planten bedoeld die door selectie extra veel bloemblaadjes hebben. Je herkent deze bloemen vaak doordat je de stamper en de meeldraden in het hart van de bloem niet meer kan zien. Deze zijn bijna altijd ongeschikt voor bijen en vlinders omdat het stuifmeel en de nectar hierdoor niet bereikbaar is.

Geschikte planten voor bijen

Bijen hebben een groot deel van het jaar toegang nodig tot bloemen waar zij nectar kunnen drinken en stuifmeel kunnen verzamelen. Het is dus belangrijk dat je niet alleen in de zomer een mooie tuin vol bloemen hebt, maar dat er ook in de lente en in het najaar genoeg bloeiende planten zijn.

Voor het vroege voorjaar zijn bloembollen heel geschikt. Krokusjes bloeien vaak als een van de eersten en zijn daardoor een hele goede start van het seizoen. Dan volgen de narcissen, blauwe druifjes, sieruien en tulpen. Daarna komen de vaste bloeiende planten, bomen en struiken. Wilgensoorten en fruitbomen zijn echte bijenmagneten als ze in bloei staan. Redelijk bekende en makkelijke planten die voor bijen erg nuttig zijn, zijn onder andere:

Duizendblad
Gewone margriet
Wilde tijm
Salie
Wilde Marjolein
Herfstaster
Koolzaad
Muskuskaasjeskruid
Phacelia
Komkommerkruid
Klaversoorten
Verbena (ijzerhard)

Geschikte planten voor rupsen

Ok, dit is een beetje een ding voor veel mensen. Want rupsen wil je juist niet in je tuin toch? Maar wie vlinders in de tuin wil, zal de rupsen toch op zijn minst moeten tolereren en het liefst zelfs met open armen moeten verwelkomen. Het goede nieuws voor de tuinliefhebber is dat bijna alle rupsen super kieskeurig zijn als het om hun menu gaat. Vaak eten de rupsen van een vlindersoort maar van een of twee plantensoorten. Hier kan je dus rekening mee houden bij het aanleggen van een bijen- en vlindertuin.

Een aantal soorten geschikte planten voor rupsen:

Brandnetel
Venkel
Wortel
Judaspenning
Look-zonder-look

Een plant die niet kan ontbreken als je de vlinders wil ondersteunen is de grote brandnetel. Niet zo geliefd in de tuin, maar voor opvallend veel vlindersoorten wel een waardplant. Een plant waar ze dus hun eitjes op leggen. Zet hem desnoods in een grote pot, want deze plant kan wel erg woekeren als hij de ruimte krijgt in de tuin.

Wil je ook wel eens een echte koninginnenpage zien vliegen deze zomer? Kies dan volop voor venkel of wortel. De rupsen van deze soort vlinder zijn alleen al prachtig om naar te kijken!

Voor het oranjetipje zaai je het beste wat judaspenning of look-zonder-look. Sowieso is die laatst een leuk plantje. Hoewel het geen familie van de knoflook is, ruikt hij er wel naar.

Wil je een specifieke vlindersoort naar je tuin lokken? Zoek dan op wat de waardplant van deze soort is, bijvoorbeeld in het prachtige boek Een tuin voor bijen en vlinders.

Extra tip voor moestuiniers

Als je veel last hebt van rupsen in de kolen, dan zijn deze waarschijnlijk van het koolwitje. Je kunt deze bij je gewassen weg houden door vroeg in het seizoen speciale vlindernetten te spannen (zorg dat vogels en andere dieren er niet in verstrikt raken). Of verplaats de rupsen naar een veldje met Oost-Indische kers, dit vinden ze ook lekker. Andere soorten vlinders en hun rupsen, zorgen bij mij nooit echt voor problemen.

Geschikte planten voor vlinders

Zowel dagvlinders als nachtvlinders hebben nectar nodig als voedsel. Omdat de meeste vlinders niet ver kunnen vliegen is het belangrijk dat er genoeg plekken zijn waar ze nectar kunnen vinden. Vlinders drinken met hun lange roltong nectar uit de bloemen. Daardoor zijn ook planten met een buisvormige bloem erg geschikt. Een mooi voorbeeld is de vlinderstruik, wie kent hem niet? In mijn jeugd stond de wijk er vol mee en was het de normaalste zaak van de wereld dat hij helemaal vol zat met vlinders. Nu lijkt hij een beetje vergeten in de nieuwbouwwijken met hippe tuinen en vooral veel gras en overkappingen. Maar een vlinderstruik is echt een perfecte voedingsbron voor zowel dag- als nachtvlinders. En er zijn hele mooie soorten te koop in veel meer kleuren dan alleen knalpaars! Bovendien geeft hij een lange tijd bloemen en is snoeien niet moeilijk. Naast de vlinderstruik zijn er natuurlijk nog veel meer bloeiende planten geschikt voor vlinders.

Een aantal soorten geschikte planten voor vlinders:

Winterheide
Viburnum
Judaspenning
Lavendel
Hemelsleutel
Klimop (bloeiend, uiteraard)
Kamperfoelie (ook voor nachtvlinders!)
Teunisbloem (ook voor nachtvlinders!)

Om ook in het voorjaar wat nectar beschikbaar te hebben voor de bijen en vlinders zijn winterheide, viburnum en judaspenning heel geschikt. Klimop bloeit laat in het jaar en zorgt daarmee ook later in het seizoen nog voor nectar.

Water in de bijen- en vlindertuin

Bij heel warm weer drogen dauwdruppels, plassen, kleine beekjes en andere bronnen van water op. Hierdoor kunnen bijen, vlinders en andere insecten geen water drinken wanneer ze dat nodig hebben. Om de bijen en vlinders te helpen kan je in je bijen- en vlindertuin een drinkplaats inrichten door een diepe schotel te vullen met kiezels of knikkers. Je vult de bak tot onder de bovenste laag met kiezels of knikkers. Zo kan een bij veilig landen en aan het wateroppervlak wat drinken zonder er in te vallen.

Overweeg ook eens om een vlindervoederschaal te plaatsen. Die kun je zelf maken, maar eventueel ook kopen. Je vindt ze hier.

Schuilen en nestelen in de bijen- en vlindertuin

Bijenhotels en vlinderhuisjes zijn tegenwoordig in elk tuincentrum te vinden. Maar ze zijn niet allemaal even geschikt. Hieronder vertel ik kort waar je op moet letten en wat eventueel de alternatieven zijn.

Bijenhotel

Een bijenhotel van holle bamboestengels of blokken hout met gaten erin trekt metselbijen aan. Dit zijn solitaire bijen die hun eitjes in zo’n stengel leggen en daarna samen met een voorraadje stuifmeel inmetselen met een beetje klei. De gaten moeten altijd mooi glad zijn en niet te groot zijn (verschillende maten tussen de 5 en 10 mm is goed). Maar er zijn bijvoorbeeld ook bijen die in de grond nestelen. Naast een geschikt bijenhotel maak je dus het beste ook een plekje met los zand in de tuin. Hang een bijenhotel altijd op een zonnige, droge plek.

Een leuke DIY is dit stappenplan om zelf een bijenhotel te maken. Koop je liever een bijen- en vlinderhotel? Dat kan hier.

Schuilplaats voor vlinders

Vlinders die overwinteren doen dat het liefst tussen bladeren, in een rustig schuurtje tussen de rommeltjes of in een dichte struik. Ook als een vlinder moet uitrusten dan doet hij dat het liefst op een warme, beschutte plaats. Als hij even op een warme plek kan zitten kan hij daarna weer verder vliegen. Zorg dus dat er in je bijen- en vlindertuin genoeg plekjes zijn (liefst in de zon) waar vlinders even droog kunnen zitten en/of overwinteren. Je zou hier eventueel een vlinderkastje voor kunnen gebruiken. Deze vind je in veel winkels bij de bijenhuisjes en soms zelfs in combinatie met een bijenhotel.

Sommige vlinders overwinteren niet als vlinder maar als rups of cocon. Ook dat doen veel soorten graag tussen een laag herfstbladeren of in vergeten hoekjes van schuurtjes of onder tuinmeubilair. Ik vind in het voorjaar vaak vlinderpoppen onder mijn overkapping in een hoekje waar wat blaadjes in zijn gewaaid. Niet alles netjes opruimen dus!

Boekentips

Voor meer informatie over het aanleggeven van een bijen- en vlindertuin bezoek ook eens de website van de bijenstichting en de vlinderstichting. Of schaf eens een mooi boek aan over bijen of vlinders. Ook voor kinderen zijn er hele leuke boeken te koop!

Zeg kleine vlinder, Vera de Backker en Sabine Wisman
Het bijenboek, Pjotr Socha

Vond je dit artikel leuk om te lezen en wil je in de toekomst niks missen? Volg me dan ook op social media: Facebook, Twitter en Pinterest.